Medicinski fakultet Novi Sad: Spoljašnja morfologija kičmene moždine

Kičmena moždina (medulla spinalis) nalazi se u kičmenom kanalu i obavijena je moždanicama. Kod muškaraca je duga oko 45 cm, a kod žena oko 42 cm. Kod odraslih osoba kičmena moždina se proteže od gornje ivice prvog vratnog pršljena do donje ivice prvog slabinskog pršljena. Završetak kičmene moždine je promenljiv. Zavisi od dužine kičmenog stuba. Najviši završetak kičmene moždine odgovara nivou donje trećine dvanaestog grudnog pršljena, a najniži međupršljenskom kolutu između prvog i drugog slabinskog pršljena. Kod novorođenčeta kičmena moždina se proteže do L3.

Spoljašnja morfologija kičmene moždine

Medula spinalis je cilindrična i izdužena struktura. Pruža se naniže i završava se postepeno gradeći izražen vrh (conus medullaris). Od vrha polazi završni končić (filum terminale) koji je izgrađen od vezivnog tkiva. Dug je oko 20 cm. Njegov unutrašnji deo nalazi se u kesi izgrađenoj od tvrde moždanice. Spoljašnji deo nalazi se van pomenute kese i proteže se od njenog vrha do vrha trtične kosti. Na kičmenoj moždini se nalaze dva vretenasta zadebljanja: vratno i slabinsko-krsno.

Vratno zadebljanje (intumescentia cervicalis) veće je od slabinsko-krsnog. Proteže se od petog vratnog do prvog grudnog segmenta. Živci koji polaze od ovih segmenata (segment je deo kičmene moždine od kojeg polazi par kičmenih živaca), grade rameni živčani splet (plexus brachialis). Ovaj splet oživčava gornji ud.

Slabinsko-krsno zadebljanje (intumescentia lumbosacralis) proteže se od prvog slabinskog do drugog krsnog segmenta. Živci koji polaze od ovih segmenta učestvuju u izgradnji slabinskog i većeg dela krsnog živčanog spleta i oživčavaju donji ud.

Uzdužne pukotine i žlebovi dele površinu kičmene moždine na zadnju stranu, bočne strane i prednju stranu.

Prednja uzdužna pukotina (fissura mediana anterior) jeste dubok usek koji se proteže celom prednjom stranom kičmene moždine. Njen položaj na kičmenoj moždini označava prednja arterija kičmene moždine (a. spinalis anterior).

Prednjospoljašnji žleb (sulcus anterolateralis) slabo je izražen. Najjasnije se uočava na mestima gde prednji korenovi kičmenih živaca napuštaju kičmenu moždinu.

Spoljašnja morfologija 2

Zadnjospoljašnji žleb (sulcus posterolateralis) dobro je izražen. Pruža se celom dužinom kičmene moždine. Plitak je i označava mesto ulaska vlakana zadnjih korenova kičmenih živaca.

Zadnji srednji žleb (sulcus intermedius posterior) uočljiv je samo iznad šestog grudnog segmenta. Predstavlja granicu između vitkog snopa (fasciculus gracilis) koji se nalazi unutra u odnosu na zadnji srednji žleb i klinastog snopa (fasciculus cuneatus) koji se nalazi upolje od njega. Od dna ovog žleba polazi zadnja srednja pregrada (septum cervicale intermedium) koja u dubini kičmene moždine predstavlja granicu između ova dva snopa.

Zadnji središnji žleb (sulcus medianus posterior) jeste plitak, široki žleb koji se pruža duž srednje linije zadnje strane kičmene moždine. Od njegovog dna polazi središnja pregrada (septum medianum posterius) koja predstavlja granicu između zadnjih vrpci kičmene moždine.

Između zadnjospoljašnjeg žleba i prednje uzdužne pukotine nalazi se prednjospoljašnji snop. Prednji korenovi kičmenih živaca dele ovaj snop na dva dela: prednji (funiculus anterior) i spoljašnji (funiculus lateralis).

Vaskularizacije kičmene moždine (arterije)

Od kičmene moždine polazi niz parnih, prednjih i zadnjih korenova kičmenih živaca.

Ovi korenovi prolaze kroz međumoždanični prostor (spatium subarachnoideum) i tvrdu moždanu opnu (dura mater) da bi se ujedinili u nivou ili u blizini međupršljenskog otvora (foramen intervertebrale) i dali mešovit kičmeni živac (n. spinalis).

Od kičmene moždine polazi 31 par kičmenih živaca i to: 8 vratnih; 12 grudnih; 5 slabinskih; 5 krsnih i 1 repni. Spinalni živci nastaju spajanjem prednjeg i zadnjeg korena u nivou međupršljenskog otvora, ili u njegovoj blizini.

Prednji koren (radix anterior s. motoria) napušta kičmenu moždinu u vidu brojnih korenčića, koji izlaze iz prednjospoljašnjeg žleba i sadrže živčana vlakna somatomotornih i visceromotornih nervnih ćelija. On se pridružuju zadnjem korenu.

Zadnji koren (radix posterior s. sensoria) ulazi u kičmenu moždinu, u vidu brojnih korenčića, kroz zadnjospoljašnji žleb. Vlakna zadnjeg korena prenose različite vrste osećaja sa i iz tela ka centralnom nervnom sistemu preko moždinskog gangliona. U sastav zadnjeg korena pored vlakna, ulazi i moždinski ganglion (ganglion sensorium nervi spinalis).

Moždinski ili kičmeni ganglion nalazi se na zadnjem korenu kičmenog živca u nivou međupršljenskog otvora. Sastoji se od pseudounipolarnih ćelija čija je uloga da prenose različite osećaje sa periferije do CNS-a.

Konjski rep (cauda equina) grade prednji i zadnji korenovi kičmenih živaca koji grade slabinski ili krsni kičmeni splet.

Kičmena moždina i kičmeni živci imaju veliki funkcionalni značaj: primaju senzitivna vlakna iz senzitivnih receptora udova i trupa, učestvuju u oživčavanju njihovih mišića i kontrali pokreta, a obezbeđuju i autonomno oživčavanje većine organa.