Spojevi donjeg ekstremiteta - Juncturae membri inferioris

     Spojevi donjeg ekstremiteta podeljeni su na spojeve karličnog pojasa i spojeve slobodnog dela donjeg ekstremiteta.

Spojevi karličnog pojasa

     Spojevi karličnog pojasa, krsnobedreni zglob (art. sacroiliaca) i preponska simfiza (symphysis pubica), opisani su u delu anatomije „Karlica“.

Spojevi slobodnog dela dodnjeg ekstremiteta

     Spojevi slobodnog dela donjeg ekstremiteta (juncturae membri inferioris liberi) dele se na zglobove i vezivne spojeve. Zglobovi (articulationes membri inferioris liberi) su: zglob kuka, zglob kolena, golenjačno-lišnjačni zglob i zglobovi stopala.

     Vezivni spojevi donjeg ekstremiteta su: donji golenjačno lišnjačni spoj i međukoštana opna potkolenice.

Zglob kuka

art. coxae

     On povezuje donji ekstremitet sa karlicom (Slika 1.), odnosno, gornji okrajak butne kosti (femur) sa karličnom kosti (os coxae).

     Zglobne površine (facies articulares). Glava butne kosti i zglobna čašica karlične kosti. Obe zglobne površine prekrivene su zglobnom hrskavicom (cartilago articularis).

          Glava butne kosti (caput femoris) je loptast zglobna površina. Na gornjem zadnjem delu zglobne površine nalazi se jamica glave butne kosti (fovea capitis femoris) za koju se pripaja veza glave butne kosti (lig. capitis femoris). Ova veza sadrži krvne sudove i živce za ishranu glave i dela vrata butne kosti i ne ulestvuje značajno u funkcji samog zgloba.

          Zglobna čašica (acetabulum) karlične kosti je poluloptastog oblika, prečnika, oko 60 mm. Zglobni deo acetabuluma predstavlja polumesečasta zglobna površina (facies lunata). Unutar nje je nezglobni deo, acetabularna jama (fossa acetabuli) ispunjena masnim tkivom (pulvinar acetabuli). Zglobni deo acetabuluma produbljen je nepotpunim fubrokartilaginoznim prstenom, usnom acetabuluma (labrum acetabulare), koja se pričvršćuje za ivicu acetabuluma (limbus acetabuli). U dodnjem delu je ivica acetabuluma usečena (incisura acetabuli). Preko useka prelazi labrum formirajući poprečnu vezu čašice (lig. transversum acetabuli) koja usek pretvara u ostefibrozni otvor za prolaz krvnih sudova i živaca.

     Zglobna kapsula. Obuhvata zglobne površine art. coxae. Kapsula se sastoji od dve opne: spoljašnje-fibrozne i unutrašnje-sinovijalne. Fibrozna opna (membrana fibrosa) pripaja se na butnoj kosti i to napred na intertrohanteričnoj liniji, a pozadi unutra od međutrohanteričnog grebena. Sinovijalna opna (membrana synovialis) parijetalnim listom oblaže unutrašnju stranu fibrozne opne, a visceralnim vrat i glavu butne kosti. Između njenih listova nalazi se šupljine zgloba (cavitas articularis), koja sadrži malo sinovijalne tečnosti (synovia).

     Zglobne veze (Slika 2.). One pojačavaju njegovu kapsulu i sastoje se od površnih, uzdužnih i kružnih dubokih vlakana. Uzdužne veze spajaju delove karlične kosti sa gornjim okrajkom butne kosti:

a) lig. iliofemorale – Bertini (bedreno-butna veza) – koja polazi od prednje-donje bedrene bodlje (spina iliaca anterior inferior) karlične kosti i završava se na međutrohanteričnoj liniji.

b) lig. pubofemorale (preponsko-butna veza) – pojačava donji deo prednje strane zglobne čaure. Pruža se horizontalno od prednjeg dela bedreno češljastog ispupčenja (eminentio iliopubica) do donjeg kraja međutrohanterične linije butne kosti (linea intertrochanterica).

c) lig. ischiofemorale (sedalno-butna veza) – polazi od sedalne kvrge (tuber ischiadicum), pa se prebacuje preko zadnje i gornje strane zglobne čaure da bi se završila na prednjem delu unutrašnje strane velikog trohantera.

d)  zona orbicularis kružna veza – predstavljena je fibroznim snopovima koji u vidu omče obuhvataju zglobnu čauru u visini vrata i glave butne kosti i tako sprečava ispadanje glave iz zglobne čašice.

     Zglobna čaura je na nekim mestima nedovoljno ojačana, i to su slabe tačke. One se nalaze naročito na delovima čaure između tri glavne čaurne veze. Kapsula je najmanje ojačana na donjoj strani, u visini useka čašice, između pubofemoralne i ishiofemoralne veze. Prilikom nagle abdukcije noge kroz ovaj deo najčešćte dolazi do iščašenja glave butne kosti.

     Sluzne kese (Slika 2.1.) (bursae synoviales submusculares). To su: bursa ilipectinea, bursa trochanterica m. gluteus maximus, bursae trochantericae m. glutei medii, bursae trochantericae m. glutei minimi i dr.

     Funkcija zgloba. Zglob kuka je zdelast zglob (art. cotylica). Pokreti u zglobu su: flexio (130^o), extensio (133^o), adductio, abductio, rotatio externa (13^o), rotatio interna (35^o) i circumductio (vrši se udruživanjem svih pomenutih pokreta).

     Krvni sudovi i živci zgloba kuka.

   Arterije: a. femoralis, a. obturatoria i a. glutea superior et a. glutae inferior.      

   Vene su pratilje opisanih arterija.

   Živci: potiču od n. femoralis i n. obturatorius za prednju stranu zgloba i od živca za četvrtasti           mišić buta (n. musculi quadrati femoris), i od velikog sedalnog živca (n. ischiadicus) za           zadnju stranu.

Literatura: Stefanović N., Antić S., Pavlović S. 2011. Anatomija donjeg ekstremiteta, 2. izdanje, Sven, Niš.
                Frank H. Netter, MD. Atlas Anatomie Hominis, Editio Quinta